Whisky, hoe zit dat nou?
Whiskysoorten
De Whisky consumptie in Nederland bestaat ruwweg uit zo’n 90% Schotse Whisky, waarvan 85% blended Scotch en 5% Malt Whisky is. De overige 10% bestaat uit Ierse, Amerikaanse en Canadese Whisk(e)y. Een verschil is dat de Schotse en Canadese drank wordt geschreven als Whisky, de Ierse en Amerikaanse als Whiskey In grote lijnen is de productiewijze van deze Whisky’s niet al te afwijkend van de Schotse. Ze missen echter de specifieke Schotse klimaatomstandigheden en het daarmee zo kenmerkende karakter van een Scotch.
Scotch Whisky
De Schotse Whisky is een eeuwenoud en volkomen uniek product. De karakteristieke kwaliteit en kenmerkende smaak zijn afhankelijk van typisch Schotse factoren zoals het uitzonderlijke klimaat, het allerzuiverste water en de eigenheid van de turf. De naam komt van het Keltische ‘Uisge Beatha’ wat levenswater betekent. Via de verbasteringen ‘Uisge’ (spreek uit: wieske) en ‘Usky’ is de naam Whisky ontstaan. Het werd in vele duizenden kleine familie of dorps distilleerderijtjes vervaardigd en in de eigen omgeving gedronken. De Schotten zijn terecht trots op hun prachtige, karaktervolle nationale drank die ook buiten Schotland geconsumeerd altijd iets hoogwaardigs en aristocratisch over zich bleef houden.
Irish Whiskey
Wijkt af door onder meer het gebruik van andere graansoorten. Naast gerst ook haver en tarwe. Er wordt bovendien 3x gedistilleerd (de Schotse 2x). Het eesten (zie hierna) gebeurt niet boven een turfvuur.
American Whiskey
Wordt geproduceerd in het middenoosten van de V.S. in de staten Kentucky en Tennessee. Bourbon Whiskey moet minimaal 51% maïs bevatten en Rye Whiskey 51% rogge.
Canadian Whisky
Wordt gemaakt op basis van: rogge, mas en gemoute gerst. In de blend wordt neutrale graan alcohol met Rye-Whisky vermengd.
Het belang van vakmanschap
De productie van Schotse Whisky is een tamelijk ingewikkelde zaak en dient uiterst zorgvuldig plaats te vinden. Het vakmanschap en de ervaring van de ‘stillman’ – verantwoordelijk voor het eindproduct -, is dan ook erg belangrijk.
Vereenvoudigd weergegeven verloopt het productieproces als volgt: De allerbeste kwaliteit gerst wordt in enkele dagen in vochtige conditie tot ontkieming gebracht op de moutvloer (kiln) en daarna gedroogd (ge-eest) boven turfvuur. De graankorrels worden ontdaan van hun kiemen en vermalen. Hierna vindt onder toevoeging van heet water in de Mash-ton de omzetting plaats van het zetmeel uit de korrel in mout-suikers en ontstaat de wort. De vergisting, het omzetten van de suikers in alcohol, geschiedt vervolgens onder toevoeging van gist in de wash-bak. Dit proces vraagt 2 á 3 dagen en levert een mengsel op dat 7 á 8% alcohol bevat. Nu kan aan het distilleren begonnen worden. De eerste distillatie vindt plaats in de pot-still (een peervormige distilleerketel), de tweede distillatie in de spirit-still. Na zorgvuldig alleen het middelste deel van het distillaat afgescheiden te hebben, is de Whisky geboren: kleurloos, scherp en ongeveer 67% alcohol. Het afronden geschiedt door jarenlange rijping op eikehouten vaten (o.m. vaten die eerder voor de rijping van sherry gebruikt zijn). Gedurende dit rijpingsproces krijgt de Whisky ook z’n ‘houtkleur’. De minimale rijping duurt 3 jaar maar vaak wordt 5 – 8 – 12 en zelf 15 jaar of meer aangehouden. Als op een Whisky de ouderdom wordt aangegeven heeft dit altijd betrekking op het jongste onderdeel in de blend. Whisky moet minstens 40% alcohol bevatten.
Malt, Grain, Single, Blended whisky
Vier aspecten bepalen hoe de Whisky uiteindelijk in de fles komt en aan de consument wordt aangeboden Dit zijn: malt , grain, single en blended. Van laag naar hoog kennen we:
Grain Whisky
Een product dat meer industrieel geproduceerd word waardoor de smaak vlakker en minder uitgesproken is. Het wordt nog slechts gebruikt voor bijmenging in de blended Whisky’s.
Blended Whisky
is veruit de grootste categorie. Het ontstond ‘n dikke eeuw geleden uit door de combinatie van verschillende uitgesproken ‘karakters’ een nieuw concept te creëren. Een blend kan uit tientallen verschillende Whisky’s samengesteld worden (zowel grain als malt). De grote kunst is de sterke eigenschappen van elk samenstellend onderdeel zo harmonieus mogelijk in de uiteindelijke blend werkzaam te laten zijn. Afhankelijk van het eindresultaat dat men wil bereiken en de prijs die men daarvoor wil betalen bevat een blended Whisky minder of meer jongere en/of oudere samengestelde Malt Whisky’s.
Malt Whisky
Het neusje van de zalm en helemaal gemaakt volgens het hierboven beschreven proces De vari teit in de verschillende malts vormen de rijkdom van de Schotse Whisky. Er zijn dan ook slijters die er een eer in scheppen een groot assortiment Malts op de plank te hebben. Inderdaad een onderstreping van het vakmanschap.
Single Malt Whisky
Een pure malt, afkomstig van één distilleerderij met een eigen karakter als specifiek kenmerk.
Wijze van consumptie
Over de wijze van drinken lopen de meningen sterk uiteen. ‘A Scotch on the rocks’ mag dan een stoere barcall zijn, het is niet de meest ideale wijze van consumptie. De Schotten drinken hun eigen drank meestal puur, op kamertemperatuur, soms met een klein scheutje zuiver Schots water om de geur en smaak te ‘openen’. Deze voorzichtige wijze van consumeren van het ‘masterpiece’ geldt zeker voor de categorie Malt Whisky’s. Er bestaan ook cocktails op basis van Whisky zoals de bekende Whisky-Sour.